114 lat temu w Grodnie zmarła Eliza Orzeszkowa, pisarka, publicystka. Powieści Orzeszkowej dają bogaty obraz życia społecznego jej epoki, przegląd idei, wierzeń, rozterek i klęsk. Przetłumaczone zostały na blisko 20 języków, szczególną poczytnością cieszyły się przekłady rosyjski i szwedzki. Przeżycie pokoleniowe, lektury oraz doświadczenia społeczne w naturalny sposób zbliżyły Orzeszkową do pozytywistów. Nie podzielała tylko ich serwilizmu politycznego i całe życie pielęgnowała romantyczną tradycję patriotyczną. Również jej poglądy na literaturę i ich ewolucja wpisywały się w dynamikę pozytywizmu.
Orzeszkowa zgodnie z tendencją pozytywistyczną ceniła głównie powieść i przyznawała jej funkcję kształtowania świadomości społecznej. Stąd dydaktyzm i tendencyjność jej powieści, które często drażnią współczesnego czytelnika. W takich powieściach jak "Pamiętnik Wacławy" czy "Na prowincji" postaci i konflikty są przerysowane, pojawiają się wręcz z komentarzem autorskim zwracającym się wprost do czytelnika ("Autor, natchnionym słowem depcący zło, a podnoszący dobro i prawdę, z ciemności tworzy światło, dzieci podnosi do godności człowieczeństwa" - pisała Orzeszkowa).
Z czasem jednak dydaktyzm przekształcił się w dojrzały realizm. Powieści Orzeszkowej przestają być jedynie ilustracją założonej tezy, pisarka zaczyna przedstawiać złożoność życia. "Dziurdziowie" i "Cham" to książki dające obraz polskiego społeczeństwa drugiej połowy XIX wieku, "Nad Niemnem" to cała panorama popowstaniowej grodzieńszczyzny.
Orzeszkowa była jedną z pierwszych polskich kobiet, które publicznie zabierały głos w sprawie emancypacji. "Marta" to jedna z pierwszych polskich powieści feministycznych o prawie kobiet do wykształcenia i pracy. O konieczności wyzwolenia kobiet z mieszczańskiej obyczajowości, usamodzielnienia się ich Orzeszkowa pisała w 1870 roku w rozprawie: "Kilka słów o kobietach". W 1886 r. zostaje powołana tajna organizacja Koła Kobiet Korony i Litwy pod patronatem Orzeszkowej i Marii Konopnickiej.
Inną sprawą, w którą Orzeszkowa gorąco się angażowała, była sytuacja polskich Żydów. Uważała, że przez ich poznanie prowadzi droga do zrozumienia i akceptacji inności. Orzeszkowa dziwiła się, jak to jest możliwe, że żyjąc obok siebie przez tyle wieków nadal wzajemnie się nie znamy, nie rozumiemy, nie jesteśmy w stanie przyjaźnie współistnieć. "Nieznajomość nasza Żydów jest faktem zdumiewającym" - pisała w rozprawie "O Żydach i kwestii żydowskiej". Powieść "Meir Ezofowicz" poprzedziły gruntowne studia judaistyczne, Orzeszkowa przedstawia w niej trudności w asymilacji z polskością z punktu widzenia żydowskiego.
Dwukrotnie w 1905 r. i 1909 r. roku Orzeszkowa była nominowana do nagrody Nobla, choć nigdy jej nie dostała. W 1906 otrzymała nagrodę im. F. Kochmana.
Zmarła 18 maja 1910 roku w Grodnie i tam została pochowana. W Grodnie znajduje się jej muzeum i pomnik dłuta Romualda Zerycha. Pomnik autorstwa Henryka Kuny stoi również w Warszawie. Od 1920 istnieje Towarzystwo im. Elizy Orzeszkowej.
Jeżli zainteresowała Państwa postać Orzeszkowej polecamy artykuł w dziale historia-kultura Polonijnej Agencji Informacyjnej.
ELIZA ORZESZKOWA W DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
